Columns van dokter Bolhuis

Van 2009 tot en met 2015 schreef dokter Bolhuis bijna maandelijks columns over voeding, leefstijl en preventie op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten. Binnenkort verschijnen deze columns als bundel. Hieronder alvast een paar columns om een indruk te krijgen.

Migraine (Column GezondNu, oktober 2012)
Altijd magnesium aanvullen.

In New York werkt een neuroloog met een unieke achternaam: Alexander Mouskop. Hij is gespecialiseerd in hoofdpijn en migraine en publiceert geregeld over natuurlijke behandelmethoden bij deze klachten. Op zijn website (1) staat bij Scientific Articles een prachtig overzichtsartikel over de relatie tussen voeding en migraine en in mei 2012 publiceerde hij een artikel waarin hij uitlegt waarom iedereen met migraine extra magnesium moet krijgen. (2)

Magnesium is na Kalium het meest voorkomende positief geladen ion in onze cellen (intracellulair) en magnesium speelt een essenti le rol in veel intracellulaire processen waaronder de energieproductie van cellen (zie ook mijn eerdere columns over magnesium). Daarnaast lijkt magnesium een belangrijke rol te spelen bij het ontstaan van migraine (mogelijk speelt slechtere werking van mitochondri n een rol bij migraine).

Routine bloedonderzoek geeft geen werkelijk beeld van hoeveel magnesium iemand in zijn lichaam heeft. Dit komt omdat in het bloed of serum niet meer dan twee procent van de magnesiumvoorraad te meten is. Het meeste magnesium wordt opgeslagen in de botten (zo"n twee derde van het totaal) en bijna een derde van het magnesium ligt intracellulair. Een dokter dit zegt het serum magnesium gehalte is normaal dus u hoeft geen extra magnesium heeft bovenstaande dus niet begrepen.

Een tekort aan magnesium geeft klachten van vermoeidheid, zwaarmoedigheid en depressie en geeft een verhoogde kans op trombose. Magnesium be nvloedt de gevoeligheid voor neurotransmitters (o.a. voor serotonine) en speelt een rol bij het vrijkomen van een grote variatie aan neurotransmitters. Daardoor speelt magnesium een rol bij spanning, angst, onrust en depressie. In de praktijk is vaak het eerst herkenbare teken dat mensen laag in de magnesium zitten het hebben van spierkrampen, hoofdpijn of migraine.

Hoe het precies zit weten we nog niet, maar er is sterk bewijs dat mensen die lijden aan migraine veel vaker (ruim de helft) een magnesiumtekort hebben. Mogelijke oorzaken hiervoor zijn: een minder goede inname (te weinig bladgroenten, olijven, vijgen, dadels, noten en zaden eten), een genetische aanleg waardoor ze minder goed magnesium kunnen opnemen, of erfelijk meer magnesium uitplassen en een verhoogde uitscheiding van magnesium door stress (bij stress plas je tot vier keer meer magnesium uit dan normaal).

Er zijn enkele dubbelblind placebo gecontroleerde studies verricht met magnesium bij migraine en deze studies laten wisselende resultaten zien, zeer waarschijnlijk omdat zowel mensen met een magnesiumtekort als mensen zonder een tekort meededen. Omdat het zo lastig is een goed beeld te krijgen van iemands magnesium voorraad pleit dokter Mouskop voor het standaard geven van zowel magnesium injecties als magnesiumcapsules (dagelijks 400 mg elementair magnesium, bijv. als magnesiumcitraat of magnesium-l-threonaat, géén magnesiumoxide) aan mensen met migraine.

Magnesium is extreem veilig als middel, is goedkoop en voor migraine lijders met een magnesiumtekort kan het zeer effectief zijn.

Andere natuurlijke middelen met bewezen effectiviteit bij migraine zijn riboflavine (vit. B2, 400 mg) en een speciaal gifvrij extract uit Groot Hoefblad (2 x daags 75 mg), ginkgo biloba (120 mg/dag), co-enzym Q10 (100 mg/dag) en alfa-liponzuur (2 x daags 300 mg).
Gember lijkt ook zinvol, maar daarvan is nog te weinig bewijs. Omdat stress een belangrijke rol speelt is leren los te laten (Sedonamethode, mindfulness, meditatie), ontspanningsoefeningen en beweging van belang. En aangezien het overslaan van een maaltijd migraine kan uitlokken is een regelmatige dagindeling; eten op vaste tijden en voeding die de bloedsuiker stabiel houdt (minder suiker, minder zetmeel en extra haverzemelen) ook van belang.

Johan Bolhuis, arts
www.vingerhoed2.nl


1. www.nyheadache.com
2. PMID: 22426836

Butterbur (groot hoefblad / Petadolex), Ginkgo biloba, alfa-liponzuur, magnesium, vitamine B2 zijn met korting (couponcode: BOL239) te bestellen bij iHerb.com

Lavendelolie
meer ontspannen, minder angstig


Wie kent niet de geur van lavendel? Het doet je meteen denken aan beelden van de prachtige lavendel-paarse velden in de Provence in Frankrijk en het is de geur van ontspanning.
Een paar druppeltjes lavendelolie op een tissue, naast het kussen van mijn dochter of zoon, helpt ze nog steeds om makkelijker in slaap te vallen. Zelf ben ik fan van een warm bad met lavendelolie erin en om de spieren extra te ontspannen met nog flink wat bitterzout (magnesiumsulfaat) erbij. Heerlijk!

Lavendel heeft een ontspannende werking. Als je het inademt, als je het op je huid smeert en als je het inneemt.

Om in te ademen:
Een recent onderzoek liet zien dat er diverse essentiële oliën zijn die ontspannend werken en helpen bij lichte slaapstoornissen, maar dat naar lavendelolie het meeste onderzoek is gedaan (1). Het is veilig en simpel toe te passen. In één van die onderzoeken (2) liet men bij vijftig patiënten op een medium-care afdeling "s nachts een glazen potje naast het hoofdeinde van het bed staan met daarin 3 milliliter pure lavendelolie. De bloeddruk daalde en de patiënten gaven aan beter geslapen te hebben. Het verschil met de controlegroep was echter niet significant.
Een andere studies op een hartbewaking, waarbij patiënten voor en na de ingreep naast lavendelolie ook nog wat kamille en neroli (bittere sinaasappel)moesten inhaleren, liet wel een significant verschil zien. Ze sliepen beter en waren minder angstig (3).
Een onderzoek met zevenenveertig migraine pati nten laat zien dat de hoofdpijn duidelijk afneemt na inhalatie van lavendelolie.(4) Inhalatie van lavendelolie stimuleert rustgevende hersengolven, laat de hartslag dalen en de proefpersonen noemen zichzelf meer ontspannen en verfrist (5).

Op de huid:
Als wondverzorging pijnlijk is dan lijkt lavendelolie de pijn te verminderen (6), na een bevalling helpt het tegen perianale pijn. Koliekpijn bij kinderen en menstruatiepijn neemt af na een massage met lavendelolie. Samen met Tea tree olie lijkt het overmatige haargroei bij vrouwen af te remmen en lavendelolie heeft een licht antischimmel werking.

Om in te nemen:
Je kunt lavendel ook innemen. Misschien ken je het al vanuit sommige Herbes de Provence soorten, of vanuit een relax-thee, maar zeker in capsulevorm, met 80 tot 160 milligram van een gestandaardiseerd extract is er goed onderzoek naar gedaan. Ik vond vooral veel onderzoek naar een angst gerelateerde klachten. Mensen zijn na inname van een capsule met lavendelolie beduidend minder angstig (6), het lijkt net zo goed te werken als Lorazepam (maar zonder de bijwerkingen en zonder kans op verslaving) (7). Ze hebben een minder sombere stemming en ook slaapstoornissen die gerelateerd zijn aan angst nemen af. Het meest recente gerandomiseerde dubbelblinde onderzoek betreft een onderzoek bij 539 mensen met een gegeneraliseerde angststoornis, waarbij een capsule met lavendelolie vergeleken werd met een bekend antidepressivum. Lavendelolie in capsules werkte beter, minder depressief, betere kwaliteit van leven en vooral ruim de helft minder angstklachten (8).

Hoe lavendelolie precies werkt is nog niet duidelijk. Het lijkt erop dat lavendelolie een remmend effect op de calciuminstroom in zenuwcellen heeft. Daardoor is er een gelijkmatiger afgifte van boodschapperstoffen en kunnen zenuwcellen meer ontspannen(9). Omdat voor veel mensen de geur van lavendel al gekoppeld is aan ontspanning, speelt mogelijk de verwachting dat je er ontspannen van wordt ook een rol (10). Voortaan ruikt het bij ons thuis in de slaapkamers in ieder geval vaker naar lavendel.



Johan Bolhuis, arts
www.vingerhoed2.nl



Literatuur:


1. PMID: 24720812

2. PMID: 24382614

3. PMID: 23476690

4. PMID: 22517298

5. PMID: 22612017

6. PMID: 23808618

7. PMID: 19962288

8. PMID: 24456909

9. PMID: 23637742

10. PMID: 17845737


GezondNu, nr 6, 2014

P.S. Omdat er veel vragen over kwamen. Stel dat u inwendig lavendelolie wilt nemen, neem dan geen druppels, maar een speciaal daarvoor geschikt supplement met 80 mg lavendelolie extract. Het is o.a. hier te bestellen of dichterbij in de meeste apotheken in Duitsland, maar dan heeft u wel een recept nodig. (zie www.lasea.de).

Van S.A.D. naar N.A.K.E.D. en van zorgeloos naar meer bewust

Mijn ouders gingen vaak met ons op vakantie naar het naaktstrand. We lagen uren te bakken op het Texelse strand, we koelden af door te zwemmen in de Noordzee. Schelpen verzamelen, lopen langs het strand, frisbee gooien, vliegeren. Heerlijk en zorgeloos. We groeven kuilen en lagen daarin lekker lui te lezen of lekker te slapen. Stapels boeken heb ik weggelezen met de zon brandend op mijn huid. Insmeren met factor 4, 6 of 8, hoger was er niet. En dan "s avonds de pijn van overal verbrand zijn en het koelen door te deppen met het plakkerige Tschamba Fii.

Op het strand dronken we koffie uit een thermoskan en lauwe aanmaak limonade. Als je honger had een volkoren boterham met gestampte muisjes of met een plakje zwetende kaas.
Vorig jaar zat ik weer eens aan het strand. Nu met mijn eigen gezin. Hoe anders was dat. In de schaduw van een koepeltentje, niet te lang in de zon, goed in gesmeerd, diverse supplementen van te voren ingenomen en zorgen dat je niet verbrand. Nog wel naakt zwemmen in zee en daarna een half uurtje opwarmen in de zon. Verder de zonnebril op en lekker lezen, maar wel om de beurt, want iemand moet op de kinderen letten. En vooral veel slapen. Voor mij is er niets rustgevender dan het geluid van de branding en wat krijsende meeuwen.

Toch is er bij mij iets weg van de zorgeloosheid van vroeger. Ik merk dat ik wat voorzichtiger geworden om lang in de zon te zitten. Alsof naar het strand gaan ook een beetje gevaarlijk is. En met voeding is dat tegenwoordig ook zo. Je wordt bang gemaakt met beweringen over voeding als dit is goed en dat is slecht. Een volkorenbroodje met gestampte muisjes is voor mij ongezonde voeding. Minder zorgeloos, meer bewust.

Het voordeel van bewuster leven is dat we beter weten wat wel en niet gezond is. Hopelijk leven we daarmee langer en blijven we langer gezond.

Ons grote voorbeeld hoe het niet moet is Amerika. Het Standaard Amerikaanse Dieet wordt daar afgekort als S.A.D. en SAD is ook het Engels voor triest of droevig. Overgewicht, suikerziekte, hart- en vaatziekten en de enorme toename van kanker, botontkalking en Alzheimer komt grotendeels door dit dieet. De helft van het Standaard Amerikaanse Dieet bestaat uit suiker en zoetstoffen, graanproducten en zuivel. Men eet in de V.S. 10.000.000.000 (= 10 miljard) dieren per jaar. Dat is als je al die koeien, varkens en kippen achter elkaar zet, ongeveer vijf keer de afstand van de aarde naar de maan. Per jaar! Dat is 330 gram vlees per dag per persoon!

En dan de frisdrank consumptie. Amerikanen nuttigen ruim twintig theelepels suiker per dag. Elke dag één glas zoete "fris drank drinken naast de normale voeding kan tot vijf kilo gewichtstoename per jaar opleveren (1,2). Drink geen extra suikers als je wilt afvallen (3).

In Amerika is een nieuwe organisatie ontstaan, N.A.K.E.D.-food en hun NAKED-food magazine. N.A.K.E.D. is dan een afkorting voor New American Kind and Enlightened Diet. Het gaat hier om een initiatief om mensen weer echt voedsel en vooral weer planten te laten eten.
Biologisch geteelde voeding waar vezels in zitten.
Bill Clinton is overstag na een hartinfarct, dr. Dean Ornish zet zich in voor volop groenten en een bewuste leefstijl en Michael Pollan schrijft in zijn boek: "Een pleidooi voor echt eten , de samenvatting:

"Eet echt voedsel, niet te veel, vooral planten .

Zelfs een salade mag wat meer naakt zijn. Weg met de croutons.



Johan Bolhuis, arts,
www.vingerhoed2.nl

1) PMID:23318721
2) PMID: 19704096
3) PMID: 24548259

Gewoon wat gember en drukpuntmassage
Tegen misselijkheid en pijn

Sommige natuurlijke middelen zijn echt een goedkoop alternatief.
Gember is daar een mooi voorbeeld van.
100 Capsules met 500 mg gemberextract kosten maximaal zo"n 11 euro en een vers stukje gember is nog geen euro.

Als je misselijk bent door chemotherapie is de standaard therapie een infuus met Zofran.
Bijna 30 euro per toediening en dan zijn de kosten van het infuus, de spuiten en naalden niet meegerekend.
Bijwerkingen: vaak hoofdpijn, soort gevoel van opvliegers.

Bij bijna 70% van de mensen blijkt ondanks deze Zofran er toch nog misselijkheid op te treden, het werkt dus niet heel effectief.
De Amerikaanse assistent professor Julie Ryan deed onderzoek bij 576 patiënten die chemotherapie ontvingen en de standaard behandeling met Zofran erbij kregen tegen misselijkheid en braken. Daarnaast kregen de mensen uit de groep een neppil of 500 mg, 1000 mg of 1500 mg gember per dag. Ze noteerden keer daags de mate van misselijkheid en braken, gedurende 6 dagen na de chemo.

De groep die 500 of 1000 mg gember per dag kreeg hadden het minste last van misselijkheid en braken en hadden dit echt significant minder dan de controle groep. Dat de hoogste dosering niet zo effectief werkte kan zijn veroorzaakt dat teveel gember juist weer wat prikkelend werkt, dus liever niet te hoog doseren.
Zo kun je voor 22 cent per dag een heel duidelijk effect krijgen, terwijl vaak in ziekenhuizen nog wat extra Zofran wordt bijgegeven als infuus of tablet.
Nog goedkoper bij misselijkheid en braken door chemotherapie is massage van een acupunctuurpunt. Het gaat om het punt P6 ook wel Neiguan genoemd. Dit punt ligt drie vingerbreedtes onder het bovenste lijntje van je pols en tussen beide botten. Zeg maar op de plaats van de sluiting van een horlogebandje. Uit vele studies is gebleken dat massage van dit punt (door er zelf op te drukken en evt. rondjes te draaien) helpt om misselijkheid tegen te gaan. Het is het meest onderzochte en werkzaam bevonden acupunctuurpunt. Bij zo"n 70% van de mensen werkt het en nog helemaal gratis ook.

Met een gezondheidszorg die steeds duurder wordt zijn dit van die simpele zaken die iedere arts toch zou moeten weten, maar helaas niet leert tijdens zijn opleiding. Er is immers geen farmaceut die kan verdienen aan een beetje gember.
Als je misselijk bent vanwege zwangerschap dan mag je ook beide middelen toepassen en dat geldt ook voor misselijkheid bij reisziekte, zeeziekte, wagenziekte of na een narcose. En in tegenstelling tot de Zofran die vaak hoofdpijn kan geven helpt gember juist zeer effectief tegen hoofdpijn (en gewrichtspijn).

Gember is een natuurlijke pijnstiller en een ontstekingsremmer.
Zelf hou ik erg van gember in koekjes, door maaltijdsalades met forel of zalm en als ik het koud heb een vers plakje gember in de koffie of thee. Gemberpoeder, gingerale en gekonfijte gember werken ook, al zijn de laatste vanwege al het toegevoegde suiker minder aan te raden.

Johan Bolhuis, arts

www.vingerhoed2.nl

Het zou zo makkelijk zijn. Gewoon een pilletje innemen waardoor je afvalt. Een korte zoektocht op Google gaf al honderdelfduizend pagina’s op de zoekterm “afslankpil”. Je vindt dan vele waarschuwingen want er is veel troep te koop en de vele advertenties.

Hoe makkelijk ook een pil zou kunnen zijn, de basis is en blijft een gezonde leefstijl. Er is geen pil die het effect daarvan kan vervangen. Als je teveel eet zal een pil je niet helpen met afvallen. Dus eet gezond en vooral niet teveel (zie ook mijn vorige column over vasten), beweeg actief (voor het ontbijt of op lege maag sporten), slaap goed en leer om te gaan met stress.

Maar kan je iets extra’s doen om beter af te vallen?

Misschien wel.

In 2012 deed men een klein onderzoek met 74 mensen die of een dieet kregen of een dieet met extra grapefruit, 3 x daags een halve rode grapefruit bij iedere maaltijd. De groep die de grapefruit at had 600 gram extra gewichtsverlies in 6 weken tijd, de taille-omtrek na bijna 2,5 cm af en de bloeddruk zakte met ruim 3 mmHg. Ook het cholesterol en vooral het LDL cholesterol zakte. De studie is natuurlijk te klein, maar je kunt zonder veel schade het thuis ook eens proberen. Alleen met sommige medicatie mag je grapefruit niet combineren, lees daarom de bijsluiters (1). Vaak mag je dan toch nog 2 tot 3 grapefruits per week eten.

Om hongergevoel te verminderen en te zorgen voor stabielere bloedsuikers adviseer ik vaak extra haverzemelen te nemen. Begin met een theelepeltje in een glas water en bouw dit in een of twee weken op tot 2 x daags een volle eetlepel in een groot glas water. In 2010 liet een studie (2) bij 204 mensen zien dat de groep die extra haverzemelen (3 gram per dag) binnen kreeg in combinatie met een laag calorisch dieet (500 kcal per dag minder dan nodig) een smallere taille kreeg dan de controle groep (3,3 cm taille afname tegenover 1,9 cm afname op alleen het dieet) en ook nog duidelijk lagere LDL cholesterol (6,3% daling).

Van Irvingia gabonensis extract (afkomstig van een Afrikaanse wilde mango) zijn twee gerandomiseerde studies die een duidelijker gewichtsverlies laten zien. Een studie met 102 vrijwilligers waarvan de ene helft een placebo pil kreeg en de andere 2 x daags 150 mg Irvingia kreeg. Na 10 weken was er een zeer duidelijk gewichtsafname (12 kg meer afgevallen dan op het placebo middel!) en taille omtrek afname in de Irvingia groep (3). Irvingia is in ieder geval een middel dat extra onderzoek verdient. Ik zie er in de praktijk soms goede effecten op, maar niet zo extreem als in de studie.

Saffraan en pijnboompitten remmen het hongergevoel waardoor je minder gaat snacken (4,5). Dit werkt goed. Let op, sommige pijnboompitten veranderen tijdelijk je smaak (door hoog mangaan gehalte?) waardoor alles vies of metalig gaat smaken. Misschien helpt dat ook wel. Wil je wel snacken zorg dan dat je geen suikerrijke snacks neemt. Liever handje noten of wat rauwkost.

Tot slot is overgewicht vaak verbonden met emoties. We eten als we gespannen, boos, eenzaam of verdrietig zijn. Zoet of hartig als troost. Leren omgaan met emoties, bijvoorbeeld door te oefenen in loslaten kan helpen.

Johan Bolhuis, arts

www.natuurarts.nl

1. Grapefruit interactie met geneesmiddelen, zie http://vita-info.nl/2012/05/grapefruit-medicijnen-interactie/

2. PMID: 20102847

3. PMID: 19254366

4. PMID: 20579522

5. PMID: 18355411

P.S.

a) In 2022 verscheen het boekje Glucose revolutie van Jessie Inchauspé. Een aanrader met meer tips om vooral te zorgen voor minder pieken in je suikerspiegel en daardoor minder vetopslag.

b) Ook in 2022 verschenen en zeer aan te bevelen: Dr. Sarah Myhill and Craig Robinson: Paleo ketogenic: the why and the how. Just what this doctor ordered. Zie ook www.paleoketo.nl (de link werkt nog niet als https:// link, maar is wel veilig). Dit werkt beter dan een pilletje om af te vallen.

Glutenvrije haverzemelen (Oatbran van Bob's Redmill), saffraan (Affron 28 mg) en Irvingia (African Mango) zijn met korting (couponcode: BOL239) te bestellen bij iHerb.com

Acne vulgaris: puistjes of jeugdpuistjes.

Voeding speelt wel degelijk een rol.

Acne, (jeugd)puistjes, pukkels, comedonen, minstens 85 procent van de adolescenten heeft er in meer of mindere mate last van (1) en bij zo’n 12 tot 14 procent van de volwassenen vrouwen blijft het een probleem (2). Omdat het zo vaak voorkomt in de Westerse samenleving noemen we het acne vulgaris. Vulgaris betekent gewoon. Deze “gewone” puistjes zitten vooral in het gezicht en ook ik heb ze geregeld vervloekt.

Op Kitava, een eiland bij Papua New Guinea, vond de huisarts en onderzoeker Staffan Lindeberg onder de 1200 mensen die hij daar onderzocht geen enkele puist, pukkel of comedon. Géén één, niks, noppes, nul acne vulgaris daar (3)! Ze eten daar geen suiker, niet veel vlees en geen zuivel, geen granen, wel vis, knollen, fruit en vooral veel groenten.

Dat zet toch te denken, zou je zeggen. Maar volgens de richtlijnen van de Nederlandse huisartsen (NHG standaard acne, 2007) houden voeding en stress geen verband met acne. Zij adviseren al jaren om benzoylperoxide te smeren en dan vier weken af te wachten. Dat er geen sluitend bewijs van is dat het werkt (4), je daarvan bleekvlekken in je kleding krijgt en dat je huid extreem uitdroogt en geïrriteerd raakt moet je maar op de koop toe nemen.

De Amerikaanse onderzoeker Loren Cordain, bekend van het Paleodieet en de Duitse dermatoloog en onderzoeker Bodo Melnik staan achter de onderzoeker Lindeberg dat een dieet als die van de Kitavanen de oplossing zou kunnen zijn. Zijn zien zelfs acne als een voorstadium van andere welvaartsziekten.

Door tijdig de voeding en leefstijl te veranderen in een soort Paleo- of oerdieet zouden naast acne ook chronische ziekten als kanker, suikerziekte en hart- en vaatziekten kunnen worden voorkomen (1,3).

Er is bij acne vaak sprake van een ongezonde leefstijl, te veel fastfood en te laat naar bed gaan en slaaptekort (5). Dokter Melnik spreekt van acne alimentaris (alimentair betekent met betrekking tot voeding).

Voeding die zorgt voor een snelle insuline stijging verergert acne. Denk hierbij vooral aan melk, zuivelproducten, eiwitrijke shakes vooral weipoeder (6,7 ), koolhydraatrijke voeding met een hoge glycaemische index (witbrood, koekjes, chips, friet, witte rijst, frisdrank, suikerrijke voeding) en ook roken verergert acne.

Genezing van de huid

begint van binnenuit

In een gerandomiseerd onderzoek (8) liet men 12 weken lang 23 mannen tussen de 15 en 25 jaar een laag glycaemisch dieet volgen en men vergeleek dit met een groep van 20 mannen die juist koolhydraatrijke voeding kreeg aanbevolen. In de koolhydraatarme, laag glycaemische groep was er een duidelijke afname van de ernst van de acne te zien. Een soortgelijke studie met 32 mensen liet hetzelfde zien, duidelijk minder acne na een voeding met een lagere glycaemische index (9).

Het slikken van extra zink (10), vitamine B5 ofwel pantotheenzuur (11) en een extract van de zuurbes (12) (=Berberis Vulgaris) zijn veilige natuurlijke behandelmethoden bij acne, al mag de zuurbes niet gebruikt worden bij zwangerschap of borstvoeding.

Uitwendig kun je ook diverse natuurlijke middelen toepassen tegen acne, daarover in een volgende column meer.

Johan Bolhuis, arts

www.natuurarts.nl

Zink, bijv. capsules met 15 mg zinkcitraat en 0,5 mg kopercitraat, vitamine B5 (250 mg)) en eventueel een niacinamide rijk serum (op het etiket moet dan niacinamide als 2e of 3e middel genoemd worden, liefst tenminste 5%) voor op de huid zijn met korting (couponcode: BOL239) te bestellen bij iHerb.com

Literatuur: (te vinden door op Pubmed de genoemde PMID code te plakken).

1. o.a. PMID: 20107753 en PMID: 22870349 en PMID: 23529682

2. PMID: 10495379

3. PMID: 12472346 en PMID: 16092796

4. PMID: 22658322

5. PMID: 24952024

6. PMID: 24474098

7. PMID: 23257731

8. PMID: 17616769

9. PMID: 22678562

10. PMID: 6163281

11. PMID: 24831048

12. PMID: 23038982